“Onde hai fumo, hai lume”*
Kasempa, 10 de decembro do 2012
Queridos amigos e amigas:
Saudos cheos de Esperanza
neste tempo e Advento que xa nos anticipa a ledicia do Nadal. Por aquí estamos
xa metidos na estación das chuvias. É polo tanto tempo de sementar e a xente
anda case toda nas fincas preparando a sementeira do millo, cacahuetes,
feixóns, sorgo, boniatos….
É un tempo que invita a esperanza porque a xente espera unha colleita abundante e polo tanto que a fame non teña sitio no ano que se aveciña.
É un tempo que invita a esperanza porque a xente espera unha colleita abundante e polo tanto que a fame non teña sitio no ano que se aveciña.
Aquí como as chuvias son con
moita forza hai que preparar os surcos altos para que as enxurradas non leven
por diante a semente.
Pouco a pouco a agricultura
vai sendo máis importante na vida da xente e ademáis vai traendo algo de
desenvolvemento, ainda que haxa moita dependencia do millo a hora de cultivar.
Esperemos que pouco a pouco os chamados “cash crops” (cultivos que deixan
beneficio) se vaian introducindo na provincia e vexamos a xente cultivar
algodón, tabaco, arroz, soja ou incluso café ou centeo. A terra é moi fértil e
se poden cultivar moitas cousas.
“O rato xa empeza a engordar na sua xuventude”
(o proceso de adquirir a
sabiduría é gradual)
Funeral en Zambia.
A volta de España me tocou
seguir coa tradición e ter o funeral aquí pola miña nai. Tivemos Misa de
funeral e ademáis na semana en que chegei me truxeron máis de 30 galiñas e algo
de diñeiro para aliviar os gastos do funeral e amosar o seu pésame.
Aquí a tradición manda que
cando hai funeral hai que arrimalo ombro. Non se pode deixar aos familaires ou
amigos na estacada. Máis ainda, para os días de funeral (que aquí poden ser
entre dous e catro) hai inlcuso un saudo especial que pon de manifesto a dor
que sinten os familiares do defunto.
“A gacela pode ser tonta pero os ollos ven”
(cando
un vai a un lugar novo debe ser humilde para aprender rápido)
En Zambia os funerais son
actos sociais que implican a toda a comunidade no sentido máis amplio da
palabra. Hai veces que se espera a que veñan os familiares que están lonxe e
ademáis hai que alimentar a xente que ven ao funeral, sobre todo pola noite
adoita vir moita xente. Polo tanto o funeral supón un gasto enorme en viaxes,
comida, ataude e tamén roupas, pois o negro é a color para ese momento. Pola
casa do defunto pasan absolutamente tódolos veciños como nunha especie de
ritual. Os choros son tan necesarios como a veces finxidos e hai mulleres que
xa son expertas en facer chorar ao persoal. Non está ben visto ver a un home
chorar (signo de debilidade), a non ser que sexa un familiar moi cercano. Aquí
os sentimentos se expresan pouco e sempre hai que controlalos moito.
“Onde o elefante morre, topas os osos”
(é bo deixar algo para os
familiares e os amigos para que se
acorden de ti)
Mirando ao futuro: novos plans
Chegei a Kasempa a finais de
outobro do ano 2002 despois de estar un
ano na misión e Saint Dorothy con Chema, un compañeiro de Ciudad Real. A
chegada a Kasempa non foi fácil. Xa o sabía. Antes estivera aquí e xa puiden
ver algo, ademáis o bispo xa me dixera antes de vir que viña a un sitio ao que
se negaran a vir catro curas.
Como moitos sabedes o comezo
foi duro, ameaza de morte incluida. Despois as cousas se foron asentando e
otraballo dando os seus froitos. Nestes dez anos aquí traballei con un compañeiro
do Ieme e con cinco curas locais e dous diáconos e varias monxas ata que se
foron.
Pastoralmente a parroquia
estaba realmente mal. Era a máis grande de toda Zambia, cunha superficie
superior aos 27.000 kms cuadrados e con comunidades moi lonxanas, moitas moi
débiles e unhas carreteras que eran realmente infernais. Ademáis case os dous
primeiros anos estiven sólo, unha dificultade engadida.
“Quen mellor coñece o ferro é o ferreiro”
(non falemos de cousas que non coñecemos)
Dinlle preferencia a
formación de líderes: catequistas, encargados da liturxia e servicio dominical,aos
consellos de zona e aos coros (porque aquí a música ten a súa importancia). Xa
tiña unha idea porque isto xa o vira en St. Dorothy como algo prioritario. É
pouco a pouco fomos tirando para adiante. Ademáis topei tempo para traducir, en
compañía de varios catequistas, material ao kaonde para usar na pastoral.
A resposta da xente foi boa,
ainda que tiven algún problema con algún catequista, moi acostumado a mandar e
facer pouco. As convivencias de zonas para catequistas foron todo un éxito, o
mesmo que as dos coros. Incluso temos un grupo de compositores na parroquia! E
iso que eu no seminario era analfasolfo. Nunca eu pensei estar metido nestes
fregados musicais.
Todo iso fixo que o número de
catequistas fora aumentando e tamén os das comunidades. Pasamos de 25 a 122 catequistas en 7 anos
e hoxe en día son moitos máis porque xa temos catequistas de infancia.
“A forza do cocodrilo está no rabo”
(as
apariencias engañan)
As comunidades pasaron de 27 a 72. Todo un traballo que
foi mérito dun equipo: dous curas, un diácono e duas monxas traballamos moi
duro no 2004-2006. Visitamos tódalas aldeas onde querían ter unha comunidade
católica e tivemos alí convivencias, xornadas e cursiños de diversos tipos. A
saude me acompañou e no 2005 durmín máis de 200 noites fora de Kasempa.
A chegada dun bispo novo a
diócese foi un impulso grande para todos no 2007. Cando viu a misión de Kasempa
me preguntou cantas novas parroquias habería que abrir para darlle un bo
servicio a xente. Lle dixen que tres. E plans se fixeron na diócese no 2008
para que en 6 anos esas tres parroquias esten abertas. Unha xa está funcionando
e nela están dous compañieros do Ieme, Gabi de Burgos e Javi López de Navarra.
“Os ombros non son máis altos que a cabeza"
(a xuventude debe respetar aos maiores)
Agora toca abrir a segunda. O
bispo me dixo se era posible buscar algo de fondos para ir apurando o proceso.
Falei con curas da diócese e co bispo sobre este tema. A verdade é que me fai
ilusión que o diñeiro para esta misión nova no sur de Kasempa veña da nosa
diócese. Ademáis para o ano fago os 25 anos de cura e polo tanto abrir unha
nova misión nese ano é unh boa maneira de celebralo.
A división de Kasempa faise
necesaria, afortunadamente vai habendo máis curas na diócese e polo tanto é
posible facelo agora. O proxecto é realmente ambicioso e coido que posible.
“A árbore que está
a morrer desfaise das follas”
(calquer líder
ten o seu sucesor)
Abrir unha nova misión supón
estar moito máis preto da xente, ter máis programas a nivel social e educativo
e iso é sempre unha axuda para a xente. O estar no medio rural é un desafío
(poucas infraestructuras), pero despois de tantos anos en Zambia estou de sobra preparado para vivir sen luz
eléctrica, asfalto ou teléfono. Estas carencias nin me asustan.
A nova parroquia terá 23
comunidades, todas elas ao longo do río Lunga, nunha zona que tendo unhas
posibilidades inmensas, conta con uns niveis de desenvolvemento moi altos e
onde ainda a agricultura e a educación non son tomadas en serio pola xente.
Sobra decir que traballo non falta nesa zona e para alí irei encantado da vida.
“A lebre engaña o elefante e o hipopótamo”
(o tamaño non o é
todo, a intelixencia fai máis)
Polo tanto estarei 3 meses
(febreiro, marzo e abril. O mes de maio descansarei e celebrarei os 25 anos de
cura) en Vigo facendo animación misioneira e recaudando fondos para a nova misión.
Para a nova misión
necesitamos, para facer as cousas ben (ainda que en Africa con menos tamén se
pasa) unha casa para os curas, unha igrexa, salón parroquial e un coche
(furgoneta tipo pick-up). Anda todo por uns 150.000 euros. O plan é conseguir
30 párrocos que en 3 anos (ou menos)
aporten 5.000 euros da(s) sua(s) parroquia(s).
Coido que si facemos ben as
cousas non é dificil lograr o obxectivo. A diócese de Solwezi buscará os fondos
para o parvulario e para os programas sociais.
Polo tanto a finais de
xaneiro me teredes outra vez por ahí. Agora para algo moi distinto. Sei que son
tempos difíciles, pero os misioneiros xa estamos acostumados as adversidades e
polo tanto o desánimo non topa lugar na nosa axenda. Iso sí, xa podedes ir
correndo a voz para que a xente se vai enterando do proxecto.
Por hoxe máis nada. Que o
Nadal nos encha de Esperanza para seguir construindo o Reinado de Deus desde a
paz e a xustiza.
Seguimos en Comunión.
José Manuel Bernárdez
Gándara, desde Kasempa, Zambia.
* Os refráns que van polo medio son da tribu kaonde